«Ευγενείς» ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΚΑΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΡΕΑΤΟΣ

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στο: 26 Οκτ 2023
Όλα ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ

Οι πρωτεΐνες είναι μεγάλα χημικά μόρια που αποτελούνται από μακριές αλυσίδες μικρότερων μορίων που ονομάζονται αμινοξέα. Παίζουν καθοριστικό ρόλο στην οικοδόμηση και υποστήριξη της δομής του ανθρώπινου σώματος, καθώς και στην παραγωγή βιταμινών, ορμονών, διαφόρων ενζύμων και κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι πρωτεΐνες παρουσιάζουν ποικιλομορφία στη δομή τους, με τέσσερα διαφορετικά επίπεδα δομής, δηλαδή πρωτογενές, δευτερογενές, τριτογενές και τεταρτοταγές. Για να αποσαφηνιστεί ο ρόλος των πρωτεϊνών ως πηγής διατροφής για τον άνθρωπο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, για παράδειγμα, το μαγείρεμα ή το ζέσταμα των τροφίμων μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστες τις πρωτογενείς και δευτερογενείς δομές των πρωτεϊνών, αλλά μπορεί να αλλάξει τις τριτοταγείς και τεταρτοταγείς δομές τους. Με άλλα λόγια, οι μαγειρεμένες πρωτεΐνες, συμπεριλαμβανομένων των βιταμινών, δεν έχουν την ίδια θρεπτική αξία με τις ωμές, και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά τον σχεδιασμό μιας ισορροπημένης διατροφής.

Η αρχική αλληλεπίδραση των πρωτεϊνών με τα πεπτικά ένζυμα συμβαίνει στο στομάχι, χάρη στις πεψίνες, οι οποίες είναι πρωτεολυτικά ένζυμα που υπάρχουν στο γαστρικό υγρό. Στο στομάχι, ένα μείγμα υδροχλωρικού οξέος και πεψίνης επιτρέπει τη διάσπαση (διάλυση) πρωτεϊνών με μακριές αλυσίδες αμινοξέων σε μικρότερα θραύσματα γνωστά ως πολυπεπτίδια. Η πέψη συνεχίζεται στο δωδεκαδάκτυλο με την παγκρεατική θρυψίνη, ένα άλλο πρωτεολυτικό ένζυμο, το οποίο διασπά περαιτέρω τα πολυπεπτίδια σε ακόμη μικρότερα θραύσματα που ονομάζονται πεπτίδια. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι να επιτευχθεί η αρχική δομή των αμινοξέων, ανεξάρτητα από το αν είναι φυτικής ή ζωικής προέλευσης. Σε αυτό το σημείο, απορροφώνται μέσω του λεπτού εντέρου και μεταφέρονται μέσω της πυλαίας φλέβας στο ήπαρ για μια αρχική εκτίμηση πριν παραδοθούν στους ιστούς που μας ενδιαφέρουν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.

ΤΑ ΕΙΚΟΣΙ ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Η χρωματογραφία των πρωτεϊνικών εκχυλισμάτων έχει δείξει ότι τα αμινοξέα που υπάρχουν στις φυσικές πρωτεΐνες όλων των οργανισμών, φυτικών ή ζωικών, είναι συνολικά είκοσι. Με άλλα λόγια, η ζωή μιλάει μόνο μία γλώσσα, η οποία αποτελείται από χιλιάδες λέξεις (πρωτεΐνες), κατασκευασμένες από μόλις είκοσι γράμματα (αμινοξέα). Όπως σε μια γλώσσα, έχουμε μικρές και μεγάλες λέξεις, αυτά τα είκοσι αμινοξέα μπορούν να σχηματίσουν μια ποικιλία πρωτεϊνικών αλυσίδων διαφορετικού μήκους, που μπορεί να περιέχουν μερικές δεκάδες ή και εκατοντάδες από αυτά τα είκοσι αμινοξέα. Υπάρχουν πρωτεΐνες με σχεδόν πανομοιότυπες αλληλουχίες αμινοξέων που εκτελούν εντελώς διαφορετικές λειτουργίες χάρη στη διακριτική ικανότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος, του ενδοκρινικού συστήματος και του ανοσοποιητικού συστήματος, τα οποία μπορούν να διακρίνουν ακόμη και τις παραμικρές διαφορές στις δομές τους, μέχρι την τριτογενή δομή .

Ανάμεσα στα είκοσι αμινοξέα που συνθέτουν πρωτεϊνικές αλυσίδες, τα δέκα θεωρούνται μη απαραίτητα, όχι γιατί δεν είναι απαραίτητα στον οργανισμό, αλλά γιατί δεν χρειάζεται να τα λαμβάνουμε απευθείας από τη διατροφή μας. Αυτό συμβαίνει επειδή το σώμα μας μπορεί να τα συνθέσει από άλλες ουσίες. Από την άλλη πλευρά, οκτώ αμινοξέα δεν μπορούν να συντεθούν από το σώμα μας και πρέπει να αποκτηθούν μέσω της διατροφής μας. Ως εκ τούτου αναφέρονται ως απαραίτητα ή βασικά αμινοξέα. Τέλος, δύο αμινοξέα, η ιστιδίνη και η αργινίνη, είναι ημι-απαραίτητα γιατί είναι απαραίτητα στα νεογνά κατά την ανάπτυξη αλλά όχι στους ενήλικες. Πλούσιες πηγές ιστιδίνης, αργινίνης και των άλλων οκτώ βασικών αμινοξέων περιλαμβάνουν δημητριακά, όσπρια, ξηρούς καρπούς και ελαιούχους σπόρους.

Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των αμινοξέων φυτικής ή ζωικής προέλευσης στη βιοχημεία. Για παράδειγμα, η λυσίνη που βρίσκεται στις ζωικές πρωτεΐνες είναι ακριβώς η ίδια με τη λυσίνη που βρίσκεται στις φυτικές πρωτεΐνες. Η λυσίνη είναι λυσίνη, τελεία. Αυτό το γεγονός καταρρίπτει τον μύθο ότι οι ζωικές πρωτεΐνες είναι ανώτερες από τις φυτικές πρωτεΐνες και δυσφημεί την έννοια των «ευγενών» πρωτεϊνών. Βάζει επίσης τέλος στην πλάνη ότι τα μωρά πρέπει απαραίτητα να καταναλώνουν κρέας (ζωικής προέλευσης) ή γαλακτοκομικά προϊόντα!

Πράγματι, η θεωρία ότι απαιτούμε το κρέας για να αποτρέψουμε την ανεπάρκεια πρωτεΐνης είναι μια κατάφωρη και σκόπιμη ανακρίβεια. Εκατομμύρια χορτοφάγοι και vegans έχει βρεθεί ότι έχουν καλύτερη υγεία από τον γενικό πληθυσμό!

Το σώμα μας είναι ουσιαστικά εργοστάσια πρωτεϊνών. Το DNA και το RNA στα κύτταρά μας κωδικοποιούν και μεταφράζουν πρωτεΐνες για την επιβίωση των οργανισμών μας. Η πηγή αυτών των πρωτεϊνών είναι εντελώς άσχετη. Θα ήθελα να ρωτήσω αν προτιμάτε πρωτεΐνες από μια μπριζόλα (με περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη περίπου 20% αλλά και υψηλή σε κορεσμένα λιπαρά, που φράζουν τις αρτηρίες μας) ή μια μερίδα οσπρίων (με περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη περίπου 23% και ελάχιστη περιεκτικότητα σε λιπαρά) ?

Για παράδειγμα, το βοδινό κρέας περιέχει περίπου 20% πρωτεΐνη επειδή η αγελάδα ανέπτυξε τον μυϊκό ιστό της καταναλώνοντας φυτικές πρωτεΐνες (και, στην πραγματικότητα, όταν κάποτε τρεφόταν με ζωικές πρωτεΐνες, προσβλήθηκε από σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών ή ασθένεια των τρελών αγελάδων). Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι ο φυτικός κόσμος μπορεί και μας παρέχει τις απαραίτητες πρωτεΐνες και αμινοξέα!

Τα σαρκοφάγα ζώα τρέφονται με φυτοφάγα, ενώ τα ψάρια και τα θαλάσσια θηλαστικά τρέφονται με άλλα ψάρια, τα οποία με τη σειρά τους τρέφονται με φύκια και πλαγκτόν, δηλαδή θαλάσσια φυτά πλούσια σε πρωτεΐνες. Για άλλη μια φορά, επιβεβαιώνεται ότι η ζωή στον πλανήτη μας βασίζεται στα φυτά. Ας αναλογιστούμε ότι δεν είμαστε λιοντάρια ή τίγρεις (σαρκοφάγα), παρόλο που θα θέλαμε να είμαστε, και δεν είμαστε γουρούνια (παμφάγα), αν και τους μοιάζουμε όλο και περισσότερο!

**Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον Ιταλό επιστήμονα Michele Riefoli, του οποίου το έργο ενέπνευσε αυτή την προσπάθεια.

Γεράσιμος Τσιώλης, Διδάκτωρ Βιοχημείας
Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, Ιταλία

Μερίδιο: